Sokólska (Sokólska-Szczyrkowa) Julia (1893–1933), działaczka niepodległościowa, zoolog. Ur. w Moskwie.
Do szkoły średniej uczęszczała S. w Radomiu. Jej opiekunem, zapewne krewnym, był dyrektor tamtejszego Tow. Kredytowego Ziemskiego Aleksander Sobecki. Studia przyrodnicze rozpoczęła na Uniw. Lwow. W tym czasie włączyła się w działalność organizacji młodzieżowej «Promień». Po rozłamie w r. 1911 znalazła się w komitecie organizacyjnym Polskiej Młodzieży Socjalistycznej, sympatyzującej z opozycyjnym nurtem w Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) skupionym wokół Feliksa Perla. Od momentu likwidacji rozłamu działała w Komitecie Centralnym Związku Organizacji Polskiej Młodzieży Socjalistyczno-Rewolucyjnej «Promień». Jesienią 1912 odbyła przeszkolenie wojskowe w pierwszej grupie kobiet przyjętej do Związku Strzeleckiego we Lwowie. Po wybuchu pierwszej wojny światowej zorganizowała szwalnię i pralnię dla żołnierzy w Domu Technika tamże. Następnie służyła w Legionach Polskich jako łączniczka, kilkakrotnie przechodząc przez front w Król. Pol. Została za te zasługi odznaczona Krzyżem Niepodległości z Mieczami. W l. 1916–18 kontynuowała S. studia na Wydz. Filozoficznym UJ w Krakowie, a ukończyła je na Uniw. Jana Kazimierza we Lwowie, specjalizując się w cytologii bezkręgowców pod kierunkiem Jana Hirschlera. Podczas wojny polsko-sowieckiej 1920 r. pracowała jako sanitariuszka w szpitalach wojskowych.
Po utworzeniu Wydz. Rolniczo-Lasowego na Politechn. Lwow., przez połączenie Akad. Roln. w Dublanach i Wyższej Szkoły Lasowej we Lwowie, S. została tam w r. 1920 asystentką (od r. 1926 starszą asystentką) w katedrze zoologii i anatomii zwierząt kierowanej przez Benedykta Fulińskiego. Uczestniczyła aktywnie w organizowaniu nowej placówki naukowej, porządkowaniu przejętych z poprzednich uczelni zbiorów zoologicznych i zajęciach dydaktycznych. Doktoryzowała się w r. 1926 (wg niektórych źródeł z zakresu botaniki, lecz w spisie publikacji S-iej brak jakichkolwiek prac botanicznych). W r. 1929 odbyła staż naukowy w stacji biologicznej w miejscowości Herdla pod Bergen (Norwegia). Od r. 1931 pracowała w katedrze botaniki ogólnej i fizjologii roślin jako asystentka Dezyderego Szymkiewicza, przy czym nie zerwała kontaktu ze swą poprzednią katedrą, gdzie rozpoczęła przewód habilitacyjny z zakresu zoologii. S. była autorką 23 publikacji poświęconych badaniom struktury komórek somatycznych i płciowych pająków, kosarzy i osłonic. Prowadziła również badania nad spermatogenezą i owogenezą pajęczaków. Jej artykuły, potwierdzające występowanie u pajęczaków odkrytego pod koniec XIX w. aparatu Golgiego, wprowadziły ją do światowego piśmiennictwa zoologicznego. Opublikowała m.in. Aparat Golgiego w komórkach somatycznych i płciowych (spermato i owogeneza) pająka domowego (Tegenaria domestica Cl.) („Arch. Tow. Nauk. we Lw.” T. 3: 1923), Badania cytologiczne nad jajnikami kosarzy i pająków („Folia Morphologica” T. 6: 1935/6). Wynikiem pracy w Herdli były artykuły dotyczące cytologii i histologii żachw, należących do osłonic, m.in.: Przyczynek do histologii endostylu żachw (tamże T. 3: 1931). Opisała też składniki plazmy orzęska żyjącego w jelicie żaby w pracy O składnikach lipidowych plazmy pasożytnego pierwotniaka (Opalina ranarum Purk. i Val.) („Kosmos”, S. A, T. 52: 1927 z. 1–2).
W okresie tym S. nie działała politycznie, choć nadal sympatyzowała z PPS; po wyborach «brzeskich» w r. 1930 zwróciła władzom swe odznaczenie. Była członkiem Polskiego Tow. Anatomiczno-Zoologicznego; współpracowała z oddziałem lwowskim Polskiego Stow. Kobiet z Wyższym Wykształceniem. Jesienią 1932 B. Fuliński zapowiedział S-iej, że nie otrzyma pracy w jego katedrze. S. załamała się i 6 V 1933 popełniła samobójstwo przez zażycie cyjanku potasu w hotelu Związku Zawodowego Kolejarzy w Warszawie. Pochowana została w grobie rodzinnym w Grójcu pod Warszawą.
S. była żoną Jana Szczyrka (1882–1947), działacza «Promienia», a potem PPS, redaktora „Dziennika Ludowego”. Ogłosił on w prasie oskarżenie pod adresem B. Fulińskiego oraz jego powinowatego, a zarazem kontrkandydata S-iej do posady, Lesława Wiśniewskiego, o przyczynienie się do jej śmierci poprzez szykany i pomówienia („Dzien. Lud.” 1933 nr 109, 112).
Fot. S-iej w: B. Ossol., I. F. 25.209; – Index biologorum, Berlin 1928; Katalog wydawnictw Polskiej Akademii Umiejętności 1873–1947, Kr. 1948 I–II; Katalog wydawnictw Towarzystwa Naukowego we Lwowie 1901–1934, Lw. 1935 s. 127; Materiały do bibliografii piśmiennictwa kobiet polskich (do roku 1929). Nauki matematyczno-przyrodnicze i nauki stosowane, Red. M. Loriowa, Lw. 1934; – Dziesięciolecie Polski Odrodzonej; Fuliński B., Rozwój nauk morfogenetycznych w Polsce w ostatnim pięćdziesięcioleciu (1875–1925), „Kosmos” T. Jubileuszowy 1931 cz. 2 s. 64; Loewenstein S., Młodzież promienista w Galicji, „Niepodległość” T. 10: 1934; Politechnika Lwowska 1844–1945, Wr. 1993; Politechnika Lwowska, jej stan obecny i potrzeby, Lw. 1932 s. 223 (bibliogr.); Popławski Z., Politechnika Lwowska w latach 1844–1945. Rodowody katedr. Wykaz nauczycieli akademickich. Dziedzictwo, Kr. 1999 s. 233; – Kronika Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie za r. szk. 1926/27, Lw. 1928 s. 151; Program Politechniki Lwowskiej 1920/21–1933/34; Wierna służba. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1910–1915, Red. A. Piłsudska i in., W. 1927; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Dzien. Lud.” 1933 nr 106, 112, 114, „Folia Morphologica” T. 6: 1935/6 s. 136–9 (P. Słonimski, bibliogr., fot.), „Gaz. Pol.” 1933 nr 127, „Gaz. Poranna” 1933 nr 10302, „Naprzód” 1933 nr 104, 105, 109; – Arch. UJ: sygn. WF II 380, WF 381, WF 382, WF 383.
Ligia Hayto i Andrzej A. Zięba